BÄ°LGÄ°
PARALÄ°TÄ°K VE RESTRÄ°KTÄ°F ÅžAÅžILIKLAR
Gözün kas sistemi ve beyinden göze gelen sinirlerden biri veya birkaçında oluÅŸan arıza sonucu ÅŸaşılık ortaya çıkar. EÄŸer bu ÅŸaşılık, sinirlerdeki bir felç halinden kaynaklanıyorsa buna paralitik ÅŸaşılık (göz felci) denir. EÄŸer arıza göz kaslarının çalışmasını kısıtlayan bir unsurdan kaynaklanıyorsa bunlara da restriktif ÅŸaşılık denir.
​
Göz kaslarında felce neden olan etken, beyinden göze kadar olan anatomik yapıların pek çoÄŸunda yer alabilir. Beynin damarsal hastalıkları, beyin tümörleri, demyelinizan veya dejeneratif beyin hastalıkları (örn. multipl skleroz) , kafa travmaları gibi birçok hastalık bu nedenler arasında sayılabilir. Ayrıca kas sistemini etkileyen myasthenia gravis gibi hastalıklar da göz kaslarının iÅŸlevlerini zayıflatarak kaymalara neden olabilirler. Bu nedenlerin çoÄŸunluÄŸu hayatın herhangi bir döneminde ortaya çıkabilir ve bu nedenle paralitik ÅŸaşılık hastalarının büyük kısmı eriÅŸkin yaÅŸlardadır. Ancak bu nedenlerin bazıları daha nadir de olsa doÄŸuÅŸtan da var olabilirler ve bu nedenle çocukluk çağında da paralitik ÅŸaşılık görülebilir.
Tiroid bezinin iÅŸlev bozukluÄŸu ile birlikte görülen Graves hastalığı göz kaslarında yapısal bozulmalara yol açar ve kasların elastiketini kaybederek sertleÅŸmesine yol açarak göz hareketlerinde kısıtlılıklar yaratır. Bunun gibi kasları tutan iltihabi hastalıklar, muhtelif nedenlerle göz kaslarında geliÅŸebilecek nedbeleÅŸmeler, Duane sendromu ve Brown sendromu gibi bazı doÄŸumsal anomaliler göz kaslarının hareketlerinde kısıtlama ve iÅŸlev kaybına yol açabilir. Bu tür ÅŸaşılıklara restriktif ÅŸaşılık denir.
Paralitik ve restriktif ÅŸaşılıkların en büyük ortak özelliÄŸi, oluÅŸan kaymanın tüm bakış yönlerinde aynı miktarda olmayışıdır. Kayma etkilenen kasın hareket sahasına yaklaÅŸtıkça artar, uzaklaÅŸtıkça azalır. Bir diÄŸer önemli ortak özellik, çoÄŸunluÄŸu oluÅŸturan eriÅŸkin hastalarda özellikle sorunun yeni baÅŸladığı dönemlerde çok rahatsız edici boyutta olan bir çift görme (diplopi) olmasıdır. Bu çift görme kaymanın arttığı yönde daha ÅŸiddetli, aksi yönde ise daha az veya tamamen kaybolma özelliÄŸi gösterir. Bu nedenle hastalar kaymalarının ve dolayısıyla çift görmelerinin en az olduÄŸu veya kaybolduÄŸu bakış yönünü devamlı kullanabilmek için baÅŸlarına özel bir pozisyon verme alışkanlığı edinirler. Bu pozisyon yatay yönde etkili kasların tutulduÄŸu durumlarda başını bir tarafa çevirmek ÅŸeklindeyken, gözde rotasyonel etki yapan oblik kasların tutulduÄŸu durumlarda başını bir omuzuna eÄŸmek ÅŸeklinde görülür.
Bu anormal baÅŸ pozisyonu, özellikle doÄŸumsal nitelikli felçlerde teÅŸhis açısından büyük önem arzeder. ÖrneÄŸin görece oldukça sık rastlanan doÄŸumsal IV. sinir felcinde çocuÄŸun küçük yaÅŸlardan itibaren boynunu bir tarafa eÄŸme alışkanlığı geliÅŸtirmesi genellikle ebeveyn ve yakın aile çevresince kolaylıkla kanıksanan ve dikkat çekmeyen bir durumdur. Bazen bu gibi felçler uzun yıllar göz ardı edilebilir, hatta kimi durumlarda boynunu eÄŸmesinin boyun kasları ile ilgili bir sorundan kaynakldığı düÅŸünülerek gereksiz ortopedik ameliyatlara kadar varan dramatik yanlış teÅŸhislere de yol açabilir. Bu bakımdan başını bir omuzuna eÄŸme veya bir tarafa döndürerek bakma alışkanlığı olan çocuklarda vakit geçirmeden mutlaka bir göz hekimine baÅŸvurulmalıdır. Zira bu alışkanlık iyice yerleÅŸtikten sonra ileri yaÅŸlarda yapılacak müdahaleler baÅŸ pozisyonunun tam olarak düzelmesi konusunda yeterince faydalı olamayacaktır.